Dlaczego warto korzystać z repozytoriów danych badawczych?

Otwarte repozytoria jako narzędzia informatyczne służące do przechowywania i udostępniania wyników badań naukowych są tworzone z uwzględnieniem zasad otwartej komunikacji naukowej oraz potrzeb indywidualnych badaczy i instytucji naukowych. Obejmują zatem odpowiednie rozwiązania w zakresie bezpiecznego, trwałego przechowywania zasobów, ich stałej dostępności i widoczności w Internecie czy łatwości wyszukiwania i cytowania. Aktualnie w tworzeniu i rozwijaniu infrastruktury repozytoryjnej uwzględniane są także zasady FAIR (Findable – Accessible – Interoperable – Reusable), które mają umożliwiać jak najszerszy zakres ponownego wykorzystania danych badawczych.

Deponowanie zestawu danych w repozytorium wymaga podania metadanych, czyli danych opisujących właściwe dane. Podstawowy zestaw metadanych obejmuje między innymi informacje o autorze lub autorach oraz tytule zbioru. Wraz z datą jego powstania i trwałym identyfikatorem, metadane te stanowią zarazem informacje potrzebne do jednoznacznej identyfikacji i zacytowania zbioru. Większość repozytoriów automatycznie nadaje deponowanym w nich zestawom danych trwałe identyfikatory, np. DOI (Digital Object Identifier). Stałe i unikalne w skali światowej oznaczenia obiektów cyfrowych umożliwiają nie tylko uzyskanie podstawowych informacji na ich temat (czyli właśnie metadanych), ale także wskazanie ich aktualnego adresu w sieci czy powiązanie z innymi obiektami, np. artykułami naukowymi.

Zarówno odpowiednie metadane, jak i trwałe identyfikatory są elementami ułatwiającymi wdrażanie zasad FAIR, w szczególności zasady F – Findable, która określa możliwość łatwego wyszukania i zidentyfikowania odpowiednich danych. Im bogatsze metadane, tym łatwiejsze staje się wyszukiwanie odpowiednich danych, dlatego też – tam gdzie to możliwe – warto korzystać z repozytoriów dziedzinowych, które mogą wdrażać odpowiednie standardy, takie jak np. słowniki kontrolowane.

Trwałe identyfikatory ułatwiają ponadto cytowanie danych badawczych, które stanowią pełnoprawne rezultaty badań i powinny być wskazywane wszędzie tam, gdzie posłużyły za podstawę jakichś wniosków czy ustaleń. Strona (rekord) z odpowiednim zestawem danych zawiera zwykle sugerowaną formę cytowania, obejmującą podstawowe informacje o danych oraz trwały identyfikator. Formułę tę wystarczy skopiować i wkleić do pliku tekstowego z powstającym artykułem, notatkami czy bibliografią. Osoby korzystające z aplikacji do zarządzania bibliografią i przypisami bibliograficznymi mogą skorzystać także z opcji wyeksportowania pliku z rekordem bibliograficznym w wybranym formacie, np. BibTex czy RIS.

Repozytoria ułatwiają też wywiązanie się z obowiązków wobec instytucji finansujących badania naukowe, które coraz częściej przedstawiają rekomendacje bądź wymogi w zakresie sposobu otwartego udostępniania danych badawczych.